«تامین مالی» بهانه‌ای برای عدم تولید ریل ملی
هیچکدام از قراردادهایی که بین ذوبآهن و دولت منعقدشده به تولید ریل منجر نشده است. ازجمله مهم‌ترین مسائلی که طرفین آن را به‌عنوان مانعی در مسیر تحقق تولید ریل برمی‌شمارند، موضوع تامین مالی این پروژه است. بررسی اظهارنظرها نشان می‌دهد که با توجه به بدهی ذوب آهن به شرکت راه آهن، شرکت ذوبآهن در مسئله تولید ریل به‌نوعی اهمال می‌کند.
امروزه حمل‌ونقل ریلی جایگاه ویژه‌ای در نظام حمل‌ونقل اکثر کشورهای جهان اعم از توسعه‌یافته و درحال‌توسعه به دست آورده است. به‌گونه‌ای که در کشورهایی مانند هندوستان، چین، روسیه، آمریکا و کانادا، این شیوه حمل‌ونقل، تاروپود اصلی اتصال نقاط مختلف سرزمین آن‌ها محسوب می‌شود.
احداث هر کیلومتر خط ریلی در کشور به حدود صدوبیست تن ریل نیاز دارد و هزینه واردات هر تن ریل، تقریباً ۱۰۰۰ دلار برآورد می‌شود. بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله در افق ۱۴۰۴ کشور باید از ۲۵ هزار کیلومتر خط ریلی برخوردار باشد. بر این اساس و جهت تحقق این هدف، به حدود ۲ میلیون تن ریل نیاز است که در صورت عدم تولید ریل در داخل کشور، حدود ۲ میلیارد دلار ارز از کشور جهت واردات ریل خارج خواهد شد. در جدول زیر آمار واردات ریل از سال ۹۲ تا ۹۶ ذکرشده است.
جدول ۱- میزان واردات ریل از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶(منبع: اتاق بازرگانی تهران)
در حال حاضر کشور در دانش تولید و استفاده از عمده بخش‌های مرتبط با حمل‌ونقل ریلی همچون عملیات عمرانی و ادوات روسازی و زیرسازی به خودکفایی رسیده است[۱]. لکن تاکنون تولید ریل باوجود قراردادها و تفاهم‌نامه‌های مختلف بین شرکت ذوبآهن اصفهان و شرکت راه‌آهن، در داخل کشور محقق نشده است. در آخرین قراردادی که ۲۵ آبان ۱۳۹۵ بین این دو شرکت منعقد گردید، ذوبآهن متعهد شد در مدت ۵ ماه ۴۰ هزار تن ریل را تحویل دهد. لکن باوجود گذشت یک سال از قرارداد و پیگیری‌های راه‌آهن تا امروز شرکت ذوبآهن نتوانسته ریل تایید شده را تولید نماید.
اختلاف بین ذوبآهن و راه‌آهن در رابطه با نحوه تامین مالی پروژه تولید ریل ازجمله موانع مهمی محسوب می‌شود که سبب محقق نشده تولید ریل ملی شده است. در این رابطه، مدیران شرکت ذوبآهن از عدم توانایی دولت جهت تامین مالی پروژه تولید ریل ملی سخن به میان می‌آورند. به اذعان مسئولین ذوبآهن، شرکت راه‌آهن، منابع کافی ریالی صرف خرید ریل نمی‌کند. صادقی، مدیرعامل شرکت ذوبآهن، مشکل اصلی تولید و تحویل ریل از جانب ذوبآهن را عدم توانایی عقد قرارداد ریالی از جانب راه‌آهن به دلیل عدم بهره‌مندی از منابع ریالی دولتی، دانست. همچنین بر اساس اطلاعیه روابط عمومی شرکت ذوبآهن، درصورتی‌که مصرف‌کننده ریل (راه‌آهن) مشکلی در تامین مالی نداشته باشد، هیچ‌گونه مشکلی برای تولید ریل وجود نخواهد داشت. دشتیانه، معاون ذوبآهن نیز اختلاف‌نظرهای موجود میان ذوبآهن و راه‌آهن را مربوط به نحوه پرداخت‌ها دانست و آن را به نبود نقدینگی در راه‌آهن نسبت داد.
در طرف مقابل اما مدیران راه‌آهن بر پرداخت مبلغ قرارداد ریل به ذوبآهن تاکیددارند. در این راستا و به گفته آخوندی[۲]، وزیر راه و شهرسازی رقم قابل‌توجهی به‌عنوان پیش‌پرداخت[۳] برای تولید ریل به ذوبآهن پرداخت‌شده است. به گفته امراللهی، معاون مدیر پروژه دوخطه سازی و قطارهای حومه‌ای راه‌آهن، در قرارداد با ذوبآهن، توافق شد که منابع مالی هزینه خرید ریل، از محل طلب یک‌صد میلیارد تومانی راه‌آهن از ذوبآهن تامین شود.»
نتیجه‌گیری
درنهایت باید گفت که طی سال‌های اخیر جهت دستیابی به خودکفایی در تولید ریل ملی، قراردادهای متعددی میان شرکت ذوبآهن و دولت (راه‌آهن) منعقدشده، لکن هیچ‌یک از این قراردادها به تولید ریل منجر نشده است. آخرین قراردادی که بین دو شرکت منعقدشده به آبان ماه سال ۹۵ بازمی‌گردد. لکن این قرارداد نیز تاکنون به ثمر ننشسته است. ازجمله مهم‌ترین مسائلی که طرفین آن را به‌عنوان مانعی در مسیر تحقق تولید ریل برمی‌شمارند، موضوع تامین مالی این پروژه است. به‌نحوی‌که شرکت ذوبآهن بر عدم توانایی مالی شرکت راه‌آهن تاکید دارد. در مقابل اما راه‌آهن با رد این ادعا، از پیش‌پرداخت‌های صورت گرفته و طلب ۱۰۰ میلیاردی خود از ذوبآهن سخن می‌گوید.
بررسی اظهارنظرها نشان می‌دهد که شرکت ذوبآهن در مسئله تولید ریل به‌نوعی اهمال می‌کند؛ زیرا از سویی طبق قراردادِ سال گذشته، متعهد به تولید ریل شده است و از سویی دیگر با توجه به بدهی ۱۰۰ میلیارد تومانی به راه‌آهن، می‌تواند از طریق تهاتر، این بدهی را با این شرکت تسویه نماید. با توجه به ارزش‌افزوده بالای ریل و همچنین اعلام آمادگی دولت جهت خرید تمام ریل تولیدشده از ذوبآهن، پیشنهاد می‌گردد شرکت ذوبآهن جهت جلوگیری از هدررفت سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته برای راه‌اندازی خط تولید، تمام توان خود را معطوف به تولید ریل باکیفیت نماید. همچنین لازم است دولت جهت جلب اطمینان ذوبآهن، در قراردادهای جدید، خریدهای بلندمدت ریل از ذوبآهن را تضمین نماید.
