به گزارش "گسترش تولید و تجارت" به نقل از عیار آنلاین، رضا تازیکی، مدیر ملی طرح توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار (تکاپو) پیرامون طرح کشاورزی قراردادی به عنوان یکی از مدل‌های اشتغال‌زایی دولت داشته است. متن این گفت‌وگو به شرح زیر است.

هدف از مدل کشاورزی قراردادی چیست؟

تازیکی: هدف اصلی کشاورزی قراردادی ایجاد رابطه­ پایدار و وابسته بین واحد­های فراوری مثل کارخانه‌ها و واحدهای تامین­‌کننده­ محصولات کشاورزی مثل دامدار و کشاورز است. در کشاورزی قراردادی یکی از فاکتورها قیمت یعنی خرید تضمینی محصولات است. مابقی آن انتقال دانش، انتقال استانداردها و سایر آموزش‌های است که به‌وسیله شرکت فراوری کننده به کشاورز منتقل می‌شود.

تفاوت کشاورزی قراردادی با خرید تضمینی دولتی چیست؟

مدیر طرح ملی تکاپو: عمدتاً فکر می‌شود کشت مبتنی بر قرارداد همانند خرید تضمینی محصولات است درصورتی‌که این‌یک اشتباه معنایی و عملکردی است. ما سالیان سال است داریم خرید تضمینی انجام می­‌دهیم ولی متاسفانه موفقیت خاصی در بخش کشاورزی حاصل نشده است. در کشت مبتنی بر قرارداد ( کشاورزی قراردادی) فاکتور قیمت به تنهایی دنبال نمی‌شود. درصورتی‌که در خرید تضمینی محور فقط قیمت است. معیارهایی مثل کیفیت، عملکرد، بهره‌وری، ارگانیک بودن و غیره معیارهایی هستند که در کشاورزی قراردادی به آن‌ها توجه می‌شود.

در کشاورزی قراردادی شرایطی فراهم خواهد شد تا واحدهای فراوری کننده ( کارخانه‌ها) خود به‌صورت مستقیم با کشاورزان قرارداد پیش‌خرید محصول منعقد کنند و در طول سال زراعی به کشاورزان آموزش‌های لازم را بدهند.

نحوه ایجاد رابطه پایدار بین کشاورزان و واحدهای فراوری کننده در طرح کشاورزی قراردادی به چه شکلی خواهد بود؟

تازیکی: به اعتقاد ما تا وقتی رابطه پایداری بین تولیدکننده محصولات کشاورزی، واحدهای فراوری و صادرکنندگان وجود نداشته باشد مشکل بازار محصولات کشاورزی حل نخواهد شد. به‌عنوان‌مثال وقتی ارتباطی بین تولیدکننده و صادرکننده زعفران وجود نداشته باشد، صادر­کننده نمی­‌تواند مطابق با آن مقداری که هرسال خریدار نیاز دارد قرارداد ببندد. به همین دلیل باید تا انتهای فصل برداشت محصول منتظر بماند و بر مبنای آن قرارداد ببندد.

در کشت مبتنی بر قرارداد، فراوری کننده­ و صادرکننده زعفران با کشاورز قرارداد می‌بندد. هم‌زمان با آن  مهندسین و متخصصین کشاورزی که در آن حوزه خاص آموزش‌دیده هستند مهارت‌های لازم را در طول زمان کاشت، داشت، برداشت به کشاورزان منتقل و در طول سال هم بر آن‌ها نظارت می‌کنند تا بیشترین بهره‌وری حاصل شود. خدمات گیاه­پزشکی، مکانیزاسیون، تامین نهاده‌های تولید برای کشاورزان یک رابطه پایدار بین واحدهای فراواری‌کننده و کشاورزان ایجاد خواهد کرد.

در مدل‌های سنتی، کشاورز محصول خود را بدون سفارش تولید می‌کرد و دنبال بازار راه می‌افتاد. اصلاً مشخص نبود که چرا کشاورز گوجه کاشته است. نحوه آبیاری و کوددهی بی‌برنامه و خودسرانه بود. طبق آمارنامه‌های جهاد کشاورزی ۸۵ درصد کشاورزان کشور یا سواد ابتدایی دارند یا بی‌سواد هستند و ۵۸ درصد آن‌ها سن بالای ۵۰ سال دارند.

آیا در طرح کشاورزی قراردادی به کشاورزان مشاوره نحوه تولید محصول با بهره‌وری بالا را هم می‌دهید؟

مدیر طرح ملی تکاپو: بله، دقیقاً همین‌طور است. هر شرکتی که با کشاورزان قرارداد می‌­بندد به شرطی توسط وزارت کار و رفاه اجتماعی مورد حمایت تسهیلاتی و حمایت­‌های دیگر قرار می‌گیرد که در طول مدت قرارداد، خدمات گیاه­پزشکی، خدمات مکانیزاسیون، خدمات آموزشی، خدمات مشاوره­ فنی را به‌صورت رایگان به کشاورزان ارائه کند. در مدل کشاورزی قراردادی واسطه‌ها حذف می‌شوند و شرکت‌های بهره‌بردار مستقیماً خودشان محصول را از کشاورزان می‌گیرند.

سازوکار اجرایی قرارداد به چه شکلی خواهد بود؟ شما چه ضمانت‌های خواهید تا کشاورزان ترغیب شوند و از آن‌طرف خریدار چه ضمانت‌های به کشاورزان پیرامون پرداخت پول خواهد داد؟

تازیکی: ما یک حد­اقل قیمت خرید تضمینی را برای محصول به کشاورز و واحدهای فراوری کننده اعلام خواهیم کرد. به این شکل که یک شرکت تولید­کننده­ رب گوجه‌فرنگی قبل قرارداد با کشاورزان با نظارت ما قیمت تمام‌شده محصول برای کشاورز را به همراه سود آن محاسبه و حداقل قیمت خرید را اعلام می‌کند.

برای مثال دویست و پنجاه تومان به ازای هر کیلو درمی‌آید که شرکت‌های فراوری کننده موظف هستند گوجه را با این قیمت خریداری کنند. البته گوجه به قیمت روز از کشاورز خریداری می‌شود یعنی اگر قیمت گوجه از میزان قبلی افزایش پیدا کرد طبیعتاً آن ۲۵۰ تومان به ازای هر کیلو هم افزایش می‌یابد.

با توجه به اینکه کشاورزان ما عمدتاً خرده‌پا و بی‌سواد هستند چه ضمانت‌های وجود دارد تا متضرر نشوند؟

مدیر طرح ملی تکاپو: نهایت سعی ما در این طرح این خواهد بود تا کشاورزان متضرر نشوند. به همین دلیل اعلام کرده‌ایم محصولات باید به قیمت روز خریداری شوند. منتها یک قیمت حداقلی هم خواهیم گذاشت تا خیال کشاورزان راحت باشد.

البته یک نگرانی از سوی ما وجود دارد که کشاورزان تمام خدمات را از ما بگیرند ولی در انتها محصولاتشان را در اختیار ما قرار ندهند. به همین دلیل یک سری سازوکارهای تشویقی برای آن در نظر گرفته‌ایم. پرداخت وام و سرمایه در گردش با نرخ سود پایین ازجمله بسته‌های تشویقی ما برای کشاورزانی است که همه‌ساله با ما در اجرای این طرح مشارکت می‌کنند.

شرایط عمومی کشاورزان برای استفاده از این طرح چیست؟ آیا مساحت زمین و سایر مولفه در پذیرش کشاورز تاثیرگذارند؟

تازیکی: شرایط خاصی برای مشارکت کشاورزان وجود ندارد. هر کشاورز با هر ابعادی از زمین می‌تواند وارد این طرح شود. تاکید ما هم بیشتر بر مشارکت کشاورزان خرد پا است.

درحال حاضر با چند واحد فراوری کننده قرارداد بسته‌اید؟ آیا این واحدها باید دارای شرایط خاصی باشند؟

مدیر طرح ملی تکاپو: درحال حاضر با چهار واحد فراوری کننده بزرگ قرارداد بسته‌ایم. اولویت ما در این طرح شرکت‌های بازرگانی نیستند، بلکه شرکت‌های هستند که خط تولید دارند و به محصول ارزش‌افزوده می‌دهند و امکان صادرات دارند.

روی چه محصولاتی برنامه­ریزی کرده‌اید و در چه مناطقی می­خواهید این طرح را اجرا کنید؟

تازیکی: گوجه­‌فرنگی سیب‌­زمینی، زعفران، خرما، پسته، محصولات باغی، محصولات شیلاتی و برنج درحال حاضر وارد این طرح شده‌اند و در آینده محصول چای را هم اضافه خواهیم کرد. زعفران را از خراسان گوجه‌فرنگی را از کرمانشاه، سیب­‌زمینی را از همدان و اردبیل، خرما را از بوشهر، پسته­ را از کرمان، برنج را از مازندران و چای را از  گیلان و محصولات باغی را از  آذربایجان شرقی و خراسان رضوی شروع کردیم.

آیا زیرساخت‌های لازم را برای اجرای این طرح به‌صورت گسترده پیش‌بینی کرده‌اید؟ درصورتی‌که استقبال حداکثری کشاورزان مشکلاتی به وجود نخواهد آمد؟

مدیر طرح ملی تکاپو: پیش‌بینی ما این است که در مرحله اول به‌صورت پایلوت بین ۶۰ الی ۸۰ هزار کشاورز را تحت پوشش قرار دهیم. اگر استقبال شود در نظر داریم تمام تسهیلات بخش اشتغال‌زایی روستایی را وارد این طرح کنیم و به دنبال آن بتوانیم تعداد زیادی از کشاورزان را تحت پوشش قرار دهیم.