مجتبی مرادی

به گزارش "گسترش تولید و تجارت" در سال‌های اخیر مصرف بنزین در کشور روند صعودی داشته است به گونه‌ای که طبق آخرین آمار مصرف روزانه این فرآورده نفتی به بیش از ۸۰ .میلیون لیتر در روز رسیده است. کارشناسان افزایش قاچاق ناشی از حذف سهمیه بندی و کم‌رنگ شدن کارت سوخت در دولت یازدهم و دوازهم و افزایش مصرف اقشار پرمصرف را به عنوان دلایل این افزایش مصرف بنزین بر می‌شمارند.

دولت دوازدهم برای جبران کسری بودجه و همچنین ایجاد اشتغال در کشور، در تبصره ۱۴ لایحه بودجه ۹۷ پیشنهاد افزایش قیمت بنزین تا  ۱۵۰۰ تومان را ارائه داد اما کمیسیون انرژی و کمیسیون تلفیق رای به حذف این تبصره دادند و عملا با پیشنهاد دولت برای افزایش قیمت بنزین مخالفت کردند. طبق گفته ‌اعضای کمیسیون تلفیق حذف این تبصره به دلیل فشارهای ناشی از افزایش جهشی قیمت بنزین به دهک‌های پایین انجام گرفته است.

اما در سال‌های اخیر با توجه به شرایط اقتصادی کشور، لزوم درآمدزایی برای کاهش کسری بوجه دولت، همچنین کنترل مصرفِ پرمصرف‌ها و عادلانه شدن نظام پرداخت یارانه‌ها بیش از گذشته احساس می‌شود. کارشناسان راه‌حل‌های جایگزینی را برای کنترل مصرف بنزین پیشنهاد می‌کنند.

دریافت عوارض از پرمصرف‌ها

وقتی قیمت بنزین برای عموم مصرف کنندگان اعم از پرمصرف یا کم مصرف به صورت یارانه ای ثابت نگه داشته می شود، در واقع به افراد پرمصرف بیشتر از افراد کم مصرف یارانه تعلق می گیرد. چراکه هر کس بیشتر مصرف کند از یارانه بیشتری برخوردار می شود.

هم اکنون یارانه‌ی حامل‌های انرژی بین مردم عادلانه توزیع نمی شود.  بررسی های آماری و کارشناسی نشان می دهد در حوزه انرژی و بخصوص بنزین، افراد پرمصرف غالبا از طبقات مرفه جامعه هستند که از امکانات رفاهی بالایی برخوردار هستند و افراد کم مصرف نیز غالبا از طبقات کمتر برخوردار و دهک‌های پایین جامعه است.دریافت عوارض از پرمصرف‌ها از راه‌هایی است که در جهت پرداخت عادلانه یارانه‌ و همچنین کنترل مصرف بنزین مطرح می‌شود.

در راه‌حل دریافت عوارض از پرمصرف‌ها  متناسب با مصرف افراد پرمصرف از آن مالیاتی به صورت پلکانی دریافت شود چراکه در واقع افراد پرمصرف به هر میزان که مصرف‍شان افزایش پیدا می‌کند از یارانه اختصاص یافته  در این راه حل یارانه‌ها به شیوه عالانه‌تری به افراد تعلق می‌گیرد.

مشابه این روش در سایر کشورها نیز اجرایی شده است. به طوری که در مقایسه اجمالی قیمت بنزین در کشورهای مختلف دنیا نشان می‌دهد که یکی از علل اصلیِ تفاوت قیمتِ فروش بنزین به ویژه در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، میزان درصد مالیات متعلقه است نمودارهای مربوطه همان‌گونه که ملاحظه می‌شود، مالیات یکی از شاخصه‌های اصلی تشکیل دهنده قیمت به شمار می رود. در میان کشورها پس از ایران و ونزوئلا، کمترین قیمت فروش بنزین متعلق به کشورهای غیر اروپایی همچون ایالات متحده و مکزیک است، با این حال ۱۵ درصد از کل قیمت بنزین در کشورهای بادشده مربوط به مالیات است. در کشورهای اروپایی نیز تا حدود ۶۰ درصد از قیمت بنزین مربوط به سهمِ مالیات است که این موضوع سبب شده این کشورها گرانترین قیمت بنزین را داشته باشند.

نمودار دریافت مالیات بر فروش قیمت بنزین

در همین باره به منظور کنترلِ قاچاق سوخت از یکسو و عرضه داخلی بنزین با هزینه‌های جهانیِ تولید به منظور ایجاد رقابت‌پذیری نسبت به سوخت‌های جایگزین به ویژه گاز طبیعی و همچنین افزون بر ضرایب مربوط به عوارض، کارمزد و مالیات ارزش افزوده، برنامه‌ریزی به منظور ایجاد سازوکار قانونی وضع مالیات مستقیم بر بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی به عنوان بخشی از درآمدهای دولت نیز ضروری به نظر می‌رسد.