برزیل به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور منطقه آمریکای لاتین و یکی از ثروتمندترین اقتصادهای دنیا شناخته می‌شود. این کشور با حمایت از توان داخلی خود، ضمن رشد اقتصادی باثبات، تورم نسبتاً پایین و ثبات نسبی در بحران‌های اقتصادی، تلاش می‌کند سطح نابرابری‌های درآمدی را نیز بهبود بخشد.

برزیل ازجمله کشورهایی است که در دهه‌های اخیر در زمینه حمایت از توان داخل، به‌خصوص در صنعت نفت و گاز، موفقیت‌های چشم‌گیری به دست آورده است. اجرای سیاست‌های حمایتی برزیل با هدف افزایش مشارکت در صنایع ملی، پیشرفت فناورانه، ارتقای ظرفیت‌های داخلی، خلق فرصت‌های شغلی جدید برای مردم بومی و افزایش درآمد سرانه مردم برزیل آغاز شد.

تعیین مجازات برای متخلفین، گامی پیشگیرانه برای افزایش ضمانت اجرای قانون

یکی از مواردی که در قوانین سایر کشورها بسیار مورد توجه قرار دارد، تعیین هزینه تخلفات در متن قانون است که موجب افزایش ضمانت اجرای آن می‌شود. در این زمینه، اغلب قوانین در کشورهای موفق، حاوی جرم‌انگاری و تعیین جریمه و مجازات برای متخلفین است. مطابق قانون حمایت از توان داخل برزیل، هزینه نقض قانون بسته به میزان تخلف تعیین می‌شود. برای این کار، ابتدا درصد نقض قانون بر اساس جدول مشخصی، محاسبه و سپس بر این اساس، هزینه نقض قانون به متخلفان اعلام می‌شود.

سیاست‌های حمایتی، مشوق تولیدکنندگان برزیلی

همچنین مطابق قانون، تا سال ۲۰۲۰ میلادی، برای تولید کالاهای صنایع مولدی مثل صنعت نفت و گاز، مزایای مالیاتی تعلق می‌گیرد؛ بر همین اساس، مواد خام مورداستفاده برای کالاهای تولید داخل، مشمول انواع معافیت‌های مالیاتی از قبیل معافیت مالیاتی تامین اجتماعی، معافیت از مالیات بر واردات و معافیت از مالیات بر محصولات صنعتی می‌شوند. ازجمله سایر حمایت‌هایی که در قانون به آن اشاره شده است، می‌توان به مواردی همچون پرداخت وام به تولیدکنندگان از طریق صندوق توسعه ملی، حمایت مستقیم دولت و معافیت مالیاتی پروژه‌های تحقیق و توسعه و تامین بودجه برای برخی زیربخش‌های اولویت‌دار مثل ساخت و توسعه کارخانه‌های کشتی‌سازی توسط صندوق بازرگانی اشاره کرد. مطابق قانون، بانک توسعه اقتصادی-اجتماعی برزیل وظیفه حمایت‌های مالی را بر عهده دارد و در صنعت نفت و گاز هم چندین موسسه مستقل -که بزرگ‌ترین آن‌ها سازمان ملی صنعت نفت است- تدوین برنامه‌ها، نحوه احراز صلاحیت عرضه‌کنندگان، آموزش و برگزاری فعالیت‌های حمایتی را بر عهده دارند.

توجه قانون‌گذار به نهادسازی برای حمایت از توان داخل

قانون‌گذار در مورد مسئولیت‌های نهادی به‌گونه‌ای تصمیم گرفته است که «شورای ملی سیاست‌گذاری» خط‌ مشی‌های سیاست‌های توسعه توان داخل را تبیین می‌کند. آژانس ملی نفت نیز وظیفه قانون‌گذاری را برای حمایت از توان داخل در صنعت نفت بر عهده دارد و الزامات قانونی را تعیین، مجوزهای نهادهای مختلف را تایید می‌کند. این آژانس همچنین اعتبار سازمان‌های پژوهشی را امضا، قالب‌های گزارش‌های توسعه حمایت از توان داخل را مشخص، تعهدات توسعه داخلی را ارزیابی، مقدار جریمه عدم تعهد را تعیین و از محل بودجه حاصل از درآمدها و مبالغ مربوط به حق امتیازها برنامه‌های آموزشی خود را برگزار می‌کند.

تعیین عمق ساخت داخل، تجربه ارزشمند برزیل

تعیین میزان عمق ساخت داخل کالاها و محصولات، یکی از مواردی است که در بسیاری از کشورهای دنیا به آن توجه شده است. این موضوع از آن نظر حائز اهمیت است که می‌تواند به‌عنوان زیرساختی برای اعمال سیاست‌های حمایت از توان داخل مورداستفاده قرار گیرد؛ چراکه در صورت عدم تشخیص دقیق از میزان داخلی‌سازی، قطعاً سیاست‌های مرتبط با آن به نتیجه مطلوب نمی‌رسد. ازجمله مهم‌ترین ویژگی‌های قوانین حمایتی از توان داخل در برزیل، می‌توان به اجبار شرکت‌ها به تعیین عمق ساخت داخل و نیز به ارائه گزارش فصلی از میزان پیشرفت اجرای قانون اشاره کرد. موضوعی که تاکنون در ایران موردتوجه قرار نگرفته است. البته اخیراً مجلس شورای اسلامی در جریان اصلاح قانون حداکثر استفاده از توان داخل، موضوع تعیین عمق ساخت داخل را در ماده ۴ این طرح موردتوجه قرار داده‌اند. البته همچنان این موضوع به‌عنوان زیربنای سیاست‌های حمایتی از توان داخل قرار ندارد که لازم است در صحن مجلس بدان پرداخته شود.

جمع‌بندی

استفاده از تجربه‌های موفق قانون‌گذاری برای حمایت از توان داخل می‌تواند در آینده بر بهبود وضعیت تولید و کاهش بیکاری بسیار اثرگذار باشد. بررسی دقیق ابعاد مختلف قانون حمایت از توان داخل برزیل از قبیل نحوه نظارت بر اجرای قانون، سیاست‌های تشویقی، مسئولیت‌های نهادی، شاخص‌گذاری و تعیین عمق ساخت داخل، تجربیات ارزشمندی را به‌خصوص برای اصلاح «قانون حداکثر استفاده از توان داخل» در اختیار نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار می‌دهد.