به گزارش "گسترش تولید و تجارت"، براساس اطلاعات مرکز آمار ایران صنایع غذایی و آشامیدنی در سال 1397 سهم حدود 11 درصدی از ارزش ستانده 12 درصدی از ارزش افزوده صنعتی را به خود اختصاص داده است. همچنین سهم 18.2 درصدی از تعداد کارگاه های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر 18.2 درصدی از اشتغالزایی صنعت، 5.6 درصدی از صادرات صنعتی، 10.95 درصدی از ارزش تولیدات صنعتی و 12 درصدی از هزینه تحقیق و توسعه کل صنعت داشته است.

برسی آمار صنایع 10 نفر کارکن و بیشتر صنایع غذایی و آشامیدنی نشان می دهد طی دوره 1390 تا 1397، میزان ارزش افزوده این صنعت رشد 29.4 درصدی، اشتغال رشد 7.6 درصدی، صادرات مستقیم رشد 30.3 درصدی، تعداد کارگاه ها رشد 9.8 درصدی، ارزش تولیدات رشد 28.4 درصدی، ارزش فروش رشد 28.9 درصدی، تشکیل سرمایه ثابت رشد 35.7 درصدی، جبران خدمات رشد 27.3 درصدی و هزینه تحقیق و توسعه رشد 34.1 درصدی داشته است.

باتوجه به این فرصت های اقتصادی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی به بررسی چالش ها و فرصت های صنایع غذایی و آشامیدنی پرداخته است.

در این بررسی آمده است:« زنجیره ارزش صنایع غذایی یک زنجیره «مبتنی بر بازار» است که شرکت های اصلی خریدار آن در کشورهای پیشرفته مانند خرده فروشان، بازاریاب های تجاری، صاحبان برند و شرکت های تجاری هستند. این خریداران تولید جهانی را در رابطه با مشتریان نهایی از یک طرف و صنایع محلی در کشورهای در حال توسعه را از طرف دیگر هماهنگ می کنند.

بیشترین ارزش افزوده در صنایع غذایی در انتهای زنجیره برنامه ریزی و خرده فروشی، همراه با کنترل عملکردهای کلیدی مانند برندسازی، و بازاریابی، که بسیار متمرکز بر دانش است، ایجاد می شود.» در کنار چالش های کلان و ساختاری این صنعت در کشور نظیر نوسان قیمت ارز و تشدید آن براثر تحریم های آمریکا مهم ترین چالش های موجود در صنایع غذایی و آشامیدنی شامل موارد زیر می شود:

مقیاس کوچک تولید و تحدید بازار داخل

بی ثباتی در دسترسی به مواد اولیه و نوسانات قیمت آن و تاخیر فراوان در بازگشت سرمایه

کمبود نقدینگی و دسترسی اندک به شیوه های متنوع تامین مالی

ضعف در حلقه های تامین مواد اولیه، برندینگ، تحقیق و توسعه، بازاریابی و فروش و توزیع

افزایش هزینه های توزیعی در شبکه توزیع

پایین بودن بهره وری

تمرکز بالای صادراتی و کاهش نرخ ماندگاری در بازارهای صادراتی

ضعف در جذب سرمایه های خارجی و عدم هم پیوندی با زنجیره های ارزش منطقه ای و جهانی

با توجه به موانع پیش روی رقابت پذیری صنایع غذایی، اما مهم ترین کارهای جهت توسعه و ارتقای توان رقابتی صنایع غذایی و آشامیدنی چیست؟ تکمیل حلقه های زنجیره ارزش ( تامین، تولید و توزیع)، توانمندسازی، استاندارسازی، توسعه بازار و سیاست تامین و سرمایه گذاری؛ مهم ترین اقداماتی است که در گزارش موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی از آن ها نام برده شده است.  

تکمیل حلقه های زنجیره ارزش ( تامین، تولید و توزیع)

یکپارچه سازی و ایجاد هماهنگی میان حلقه های تامین تولید

تقویت همکاری های افقی و عمودی در زنجیره ارزش صنعت غذا متناسب با مزیت های منطقه ای و با تاکید بر حلقه های تامین، تولید و بازاریابی

تشویق ادغام های عمودی میان تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و صنایع غذایی

استفاده از ظرفیت های سازمان های توسعه ای در راستای ارتقا و رشد کسب و کارهای نوپا، واحدهای تحقیق و توسعه و شرکت های دانش بنیان فعال در زنجیره ارزش صنعت

توانمندسازی

حمایت از توسعه تجارت الکترونیکی و بازاریابی متناسب با نیاز بازار

ارتقای توان تولیدی بنگاه ها از طریق استفاده از مواد اولیه پیشرفته و ارگانیک در تولید، مکانیزاسیون فرآیند تولید با بکارگیری هوش تجاری

حمایت و تسهیل حذب و ارتقای فناوری در بنگاه های تولیدی فعال در صنایع غذایی

حمایت از راه اندازی و تقویت مراکز تحقیق و توسعه در راستای توسعه محصول در بنگاه های کوچک و متوسط

ارائه مشوق های لازم جهت هدایت و جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی بویژه در حوزه های تکنولوژی و استراتژیک

ارتقای طرفیت حذب فناوری در بنگاه های صنعت غذایی و آشامیدنی

استاندارسازی

تدوین و تعیین استانداردهای لازم (از جمله ایمنی، سلامت، بهداشت) در تولید محصولات مطابق با استانداردهای بین المللی

بازنگری در تدوین نظام و فرآیندهای استاندارد با توجه به موضوعات نوین و شرایط بومی

اطمینان بخشی از توسعه سیاست های صنعتی مبتنی بر توسعه پایدار سبز به منظور حفاظت از محیط زیست

توسعه بازار

حمایت از توسعه مدل های کسب و کار مبتنی بر تولید جمعی (تولید تحت برند)

افزایش دسترسی به بازارهای صادراتی از طریق بهره مندی از ظرفیت موافقت نامه های منطقه ای دو و چند جانبه تجاری (مانند پاکستان، ترکیه، افغانستان و اتحادیه اقتصادی اوراسیا) و همچنین انعقاد موافقت نامه های جدید با سیار همسایگان و شرکای تجاری (چین، هند، ازبکستان، عراق و...) و تشویق حضور بنگاه ها در رویدادهای منطقه ای و بین المللی

حمایت از متنوع سازی تولید و صادرات باتوجه به قابلیت های و توانمندی های ایجاد شده در کشور

تعیین راهبرد مناسب در صنعت مواد غذایی و آشامیدنی برای بهره مندی از طرح جامع همکاری ایران و چین در راستای توسعه بازار، تامین مواد اولیه و انتقال دانش

تغییر رویکرد دولت در تنظیم بازار از تصدیگری به تسهیل گری

سیاست تامین و سرمایه گذاری

راه اندازی صندوق تخصیص پژوهشی و فناوری خاص صنعت

ایجاد بسترهای مورد نیاز جهت بهره گیری بنگاه های فعال در صنعت از ابزارهای تامین مالی زنجیره ای و ابزارهای موجود در بازار سرمایه نظیر اوراق اختیار فروش تبعی، اوراق سلف موازی، اوراق استصناع، اوراق منفعت، اوراق مرابحه و...

استفاده حداکثری از ظرفیت های بورس کالایی کشور در تامین مواد اولیه مورد نیاز صنعت

پرداخت بخشی از هزینه های مربوط به بازسازی و نوسازی واحدهای بزرگ مقیاس توسط دولت./اتاق بازرگانی