به گزارش گسترش تولید و تجارت، دوشنبه هفته قبل، برنامه‌ «مناظره» رادیو گفت‌وگو با موضوع معافیت مالیاتی مناطق آزاد با حضور محمدرضا یزدی‌زاده عضو شورای راهبردی نظام مالیاتی، وحید عزیزی کارشناس حوزه مالیاتی، سید احسان حسینی کارشناس اقتصادی و عبدالرضا ارسطو عضو مرکز پژوهش‌های مجلس برگزار شد. گزارش این برنامه رادیویی در ادامه آمده است:

علت وجود فرار مالیاتی، معافیت­های مالیاتی مناطق آزاد است

در ابتدای برنامه عبدالرضا ارسطو عضو مرکز پژوهش‌های مجلس درباره معافیت مالیاتی مناطق آزاد گفت: «بر اساس ماده یک قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، اهداف ایجاد و تشکیل مناطق آزاد به‌صراحت ذکرشده که آن‌هم عبارت است از تولید، اشتغال و صادرات. اگر ما به فلسفه مالیات بر ارزش‌افزوده توجه ویژه‌ای داشته باشیم متوجه می­شویم وضع مالیات بر ارزش‌افزوده در مناطق آزاد ارتباطی با این ۳ موضوع پیدا نمی­کند؛ زیرا اولاً در مالیات بر ارزش‌افزوده به دلیل وجود مفهوم اعتبار مالیاتی تولیدکننده و فعال اقتصادی پرداخت‌کننده نهایی مالیات بر ارزش‌افزوده نیست و همه‌جا مالیات بر ارزش‌افزوده را درزمینهٔ مالیات بر مصرف طبقه‌بندی می­‌کنند».

وی گفت: «به مالیاتی که تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی بابت خرید نهادها پرداخت می­‌کنند، اعتبار مالیاتی می­‌گویند. پس ما اگر دغدغه تولید، اشتغال و صادرات را در مناطق آزاد داریم پایه مالیاتی مالیات بر ارزش‌افزوده تضادی با این هدف ما ندارد. چون به دلیل وجود اعتبار مالیاتی و استرداد اعتبار مالیاتی به تولیدکنندگان، این پایه‌ی مالیاتی به تولیدکنندگان مناطق آزاد اصابت نمی­‌کند».

عضو مرکز پژوهش‌های مجلس خاطرنشان کرد: «در خصوص بحث صادرات هم که هدف اولیه مناطق آزاد بوده مالیات بر ارزش‌افزوده در بحث صادرات چه از پایانه گمرک تهران انجام شود یا گمرک منطقه آزاد جنوب کشور، معاف همراه با استرداد است؛ یعنی اگر شما از  تهران هم کالایی صادر کنید، چه کالای معاف صادر کنید، چه کالای مشمول، سازمان امور مالیاتی مالیات شما را به شما مسترد می­کند. پس این هم نمی‌تواند مخل فعالیت صحیح و سالم مناطق آزاد و فعالان اقتصادی مستقر در آنجا باشد. من به‌شخصه اعتقاددارم علت وجود فرار مالیاتی، معافیت‌های مالیاتی مناطق آزاد است».

وی ادامه داد: «در سال ۹۴ و ۹۵ مصداقی از فرار مالیاتی در این مناطق کاملاً رسانه‌ای شد. فعالان اقتصادی مستقر در مناطق آزاد اظهار می‌­کردند که ما در آنجا فعالیت داریم. اشخاصی هم از بورس کالا محصولات پتروشیمی خریداری می­‌کردند و ۹ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده را پرداخت نمی­‌کردند. همان کالا در انبارهای حاشیه تهران یک هفته، دو هفته، یک ماه دپو می‌شد، بعد در سرزمین اصلی فروش می­‌رفت. بر اساس گزارش‌های رسمی که در رسانه‌ها منتشر شد، بیش از ۳۴۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۴ و ۹۵ فقط از محصولات پتروشیمی شاهد فرار مالیاتی بودیم».

ارسطو خاطرنشان کرد: «مناطق آزاد ما تفاوت ویژه‌ای با مناطق آزاد کشورهای دیگر دارند. بعضاً ۲۰۰ هزار هکتار است. یک قلمرو جغرافیایی بدون گمرک که مردم می­‌توانند بدون هیچ‌گونه محدودیتی کالایی را که وارد قلمروی مناطق آزاد کردند، در سرزمین اصلی مصرف کنند و مالیات بر ارزش‌افزوده را پرداخت نکنند. همین مسائل باعث می­‌شود فرار مالیاتی در سرزمین اصلی افزایش قابل‌توجه یابد».

به‌جای معافیت مناطق آزاد از مالیات بر ارزش‌افزوده، نرخ آن را صفر در نظر بگیریم

محمدرضا یزدی­ زاده عضو شورای راهبردی نظام مالیاتی درباره وضعیت مالیات ستانی در مناطق آزاد گفت:« ما در بحث مناطق آزاد یک منطقه جغرافیایی را از مالیات ارزش‌افزوده معاف نکردیم. مناطق آزاد تجاری تعریف دارند و طبق تعریف اصولاً از سرزمین مادری جدا هستند. این مناطق گمرک و مرزهای مشخص دارند. ارسال جنس به آنجا صادرات تلقی می­شود. اصلاً بحث این نیست که بخواهیم فلان شهر را معاف کنیم. مناطق آزاد تجاری طبق قانون از سرزمین مادری جدا تلقی می­شوند و قوانین خاص خود را دارند؛ بنابراین اصلاً این بحث نیست که چون ما بخشی را معاف کردیم بنابراین زنجیره کنترل کالا و خدمات در بخش مالیات بر ارزش‌افزوده دچار مشکل شده است».

وی افزود: «معتقدم در بحث مالیات بر ارزش‌افزوده نباید معافیت داشته باشیم بلکه باید نرخ مالیات را صفر کنیم؛ یعنی نمی­توانیم چیزی را در مالیات بر ارزش‌افزوده معاف تلقی کنیم. چون آن زنجیره ممکن است از بین برود؛ بنابراین نرخ صفر برایش تلقی می‌شود. از سویی وقتی در نظام‌های ارزش‌افزوده دنیا این نوع مالیات به‌عنوان موتور ایجاد اطلاعات در سیستم مالیاتی محسوب می‌­شود؛ یعنی اینکه این مالیات بتواند گردش کالا و خدمات را مشخص کند».

یزدی‌زاده گفت: «در دهه ۷۰ ما برای حل مشکل رصد جریان کالا و خدمات، سیستم اطلاعات مالیاتی کشور را پایه‌ریزی کردیم؛ اما امروز در ایران برعکس است؛ یعنی به‌جای اینکه مالیات بر ارزش‌افزوده به بخش مالیات بر درآمد اطلاعات بدهد، بخش مالیات بر درآمد به مالیات بر ارزش‌افزوده اطلاعات می­‌دهد؛ زیرا اشتباه اساسی در کپی کردن قانون مالیات بر ارزش‌افزوده اتفاق افتاده است».

عضو شورای راهبردی نظام مالیاتی با اشاره به ماده ۲۰ قانون مالیات بر ارزش‌افزوده گفت:  «ماهیت این ماده می‌­گوید «دولت به فروشنده وکالت می­‌دهد فروشنده به وکالت از دولت موقعی که دارد جنس می­‌فروشد مالیات را از خریدار بگیرد». در کنار این پدیده شرکت‌های صوری و کاغذی باعث شد این وکالت را از دولت اخذ کنند، مالیات را از مردم بگیرند و در جیب خودشان بگذارند».

با معافیت مناطق آزاد از مالیات بر ارزش‌افزوده از واردات و قاچاق حمایت می‌شود نه تولید

در ادامه این برنامه رادیویی، سید احسان حسینی کارشناس اقتصادی بیان کرد: «هدف از ایجاد مناطق آزاد این بود که منطقه‌ای در راستای حمایت از تولید ایجاد کنیم تا صادرات و جذب سرمایه انجام شود؛ اما با توجه به سیاست‌گذاری غلطی که در حوزه معافیت مالیاتی داشتیم، کارکرد آن تغییر کرد. طبق آمار میزان واردات سالانه از مناطق آزاد ۳ میلیارد دلار و میزان قاچاق هم ۳ میلیارد دلار است؛ درحالی‌که میزان صادرات از مناطق آزاد فقط ۰.۵ میلیارد دلار است؛ یعنی هدفی که از ایجاد مناطق آزاد داشتیم کاملاً برعکس شد. یکی از دلایل معافیت مالیاتی مناطق آزاد از مالیات بر ارزش‌افزوده است».

وی افزود: «ما مناطق آزاد را ایجاد کردیم تا از تولید حمایت شود. در این راستا باید یک سری حمایت‌های ویژه هم بشود. منتها من می­‌گویم این حمایت­‌های ویژه باید با دید مدبرانه انجام شود. ما گفتیم مناطق آزاد از مالیات­‌های درآمدی مثلاً ۲۰ سال معاف باشند. آیا نتیجه این شد که تولید در مناطق آزاد شکل بگیرد و ما صادرات داشته باشیم؟ خیر؛ نتیجه این شد که ۱۴ هزار شرکت صوری در آنجا تاسیس شود که فرار مالیاتی کنند. اگر ما مالیات بر ارزش‌افزوده را معاف کنیم، از تولید حمایت می­‌شود؟ قطعاً نه؛ چون این مالیات از مصرف‌کننده گرفته می­‌شود نه تولیدکننده. درواقع ما با این کار به افزایش واردات، قاچاق و از بین رفتن شفافیت کمک کردیم نه حمایت از تولید».

حسینی با انتقاد از سازوکار اخذ مالیات در ایران تصریح کرد: «متاسفانه مشکلات نظام مالیاتی کشور زیاد است. ما در ایران مالیات را تمام و کمال از دهک­‌های پایین می­‌گیریم درحالی‌که دهک­‌های بالای جامعه خیلی راحت فرار مالیاتی می­‌کنند. من موافق هستم که باید اولویت‌بندی صورت بگیرد ولی بحث من این نیست که حالا چون یک سری اولویت‌های دیگری هم به‌صورت موازی وجود دارد، ما مناطق آزاد را فراموش کنیم. اولویت‌بندی در حوزه مالیات کار درستی است اما نباید اجازه دهیم که اولویت‌های بلندمدت ما را از برخی کارهای سلبی مثل جلوگیری از معافیت مالیاتی مناطق آزاد غافل کند».

می‌توانیم از ظرفیت نرخ ترجیحی مالیاتی در مناطق آزاد استفاده کنیم

وحید عزیزی کارشناس حوزه مالیات گفت: «به نظر من درباره مالیات دو بحث خیلی مفصل وجود دارد یکی مالیات بر ارزش‌افزوده است که با این نحوه اجرای در این ۱۰ سال مشکلاتی برای تولید ایجاد کرده و یکی هم بحث مناطق آزاد است که در این ۲۰ سال به ام المفساد کشور تبدیل شد. به نظر من نگاه صفر و یکی نسبت به بخش‌ها و نرخ‌ها وجود دارد و همین این باعث شده نتوانیم در سیاست‌گذاری به جمع‌بندی برسیم. مثلاً فرض کنیم کشاورزی معاف است، دامداری و زنبورداری معاف است؛ یعنی همه‌چیز محصولات آن‌ها و در همه شرایط معاف هستند. این نوع معافیت­‌ها به نتیجه نمی­‌رسد. فرض کنید کسی در استان خشک برنج می­‌کارد این شخص معاف است، کسی که کار درست هم می­‌کند معاف است. ما می­‌توانیم این معافیت­‌ها را کوچک­تر کنیم تا راحت­‌تر درباره‌شان حرف بزنیم».

وی افزود: «برای نمونه مدتی است درباره معافیت بیمه از مالیات ارزش‌افزوده بحث می­شود. خب چرا این‌گونه حرف می­زنیم. مثلاً بگوییم بیمه درمانی یا بیمه شخص ثالث که اجباری است معاف باشد و سایر بیمه‌ها معاف نباشد یا با نرخ استاندارد یا نرخ ترجیحی. یکی از مشکلات ما این است که از ظرفیت نرخ ترجیحی در ارزش‌افزوده استفاده نکردیم و متاسفانه هر بار هم مطرح‌شده بیان‌شده چون نرخ ترجیحی کمتر از استاندارد یا بیشتر از استاندارد به هم می­ریزد، درصورتی‌که خیلی از کشورها این را انجام می­‌دهند. یکی از مسائلی هم که ما در مناطق آزاد می­‌توانیم مطرح کنیم همین است».

عزیزی تصریح کرد: «اگر توجیه مناطق آزاد، تولید است بهتر است ارزش‌افزوده کالا واسطه‌ای و مصرفی‌اش را صفر کنیم. اگر بحث این است که مناطق آزاد، مناطق محروم و مرزنشین هستند، بیایم نرخ ارزش‌افزوده‌شان را کمتر از نرخ ارزش‌افزوده ۹ درصد عمومی قرار دهیم. با دقیق کردن حوزه‌های معافیت و بازی با ظرفیت نرخ‌های ترجیحی شاید بتوانیم خیلی از مسائل را حل کنیم.

منبع : عیار آنلاین