شتاب برداشت رقبا؛ زنگ خطر برای سهم ایران

به گزارش "گسسترش تولید و تجارت" دریای خزر با ذخایر قابل توجه نفت و صدها تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی، اهمیت استراتژیک ویژه‌ای برای کشورهای ساحلی دارد. در دهه گذشته، روند اکتشاف و بهره‌برداری در این پهنه آبی به شدت افزایش یافته است:

آذربایجان: با همکاری شرکت‌های بین‌المللی، پروژه‌های عظیم حفاری دریایی را به ثمر رسانده و تولید نفت خود را تثبیت کرده است.

روسیه و قزاقستان: با استفاده از تجهیزات پیشرفته، ذخایر جدیدی را کشف و وارد مرحله توسعه کرده‌اند (مانند میدان عظیم کاشغان در قزاقستان).

ترکمنستان: قراردادهای چند میلیارد دلاری برای گسترش بخش انرژی دریایی خود امضا کرده است.

در مقابل، سرعت توسعه میادین آبی ایران، به‌ویژه در بخش‌های عمیق و شمالی خزر، به هیچ وجه قابل قیاس با شتاب رقبا نیست. این وضعیت به معنای از دست رفتن سهم بالقوه ایران از منابع مشترک است؛ چرا که در میادین مشترک، هر واحد انرژی که توسط یک کشور استخراج شود، امکان برداشت آن را برای دیگران از بین می‌برد.

هشدار کارشناسان: ایران در رقابت انرژی خزر عقب مانده است؛ شتاب در برداشت برای جلوگیری از دست رفتن سهم حیاتی

چالش‌های فنی و مالی ایران؛ مانع اصلی در مسیر حفاری عمیق

توسعه میادین خزر برای ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که اصلی‌ترین آن‌ها فنی و مالی هستند:

فناوری حفاری در آب‌های عمیق: بخش‌های بزرگی از ذخایر ایران در اعماق زیاد قرار دارد که مستلزم استفاده از تجهیزات پیچیده، سیستم‌های کنترل فشار خودکار (BOP) و کشتی‌های تخصصی پشتیبانی است. تحریم‌ها و محدودیت‌های انتقال دانش فنی، دسترسی به این فناوری‌های حیاتی را دشوار ساخته است.
کمبود سرمایه‌گذاری: پروژه‌های دریایی نیازمند میلیاردها دلار سرمایه اولیه برای تجهیز و زیرساخت‌سازی هستند. نااطمینانی‌های اقتصادی و سیاسی، سرمایه‌گذاران خارجی را محتاط کرده است.

زیرساخت‌های انتقال: نبود خطوط لوله زیرآبی و پایانه‌های فرآوری ساحلی کارآمد، هزینه حمل و نقل را افزایش داده و بهره‌وری برداشت را کاهش می‌دهد.

راهکارهای سه‌گانه برای بازگشت به رقابت

کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، برای خروج از وضعیت موجود و افزایش ظرفیت برداشت، مجموعه‌ای از راهکارهای راهبردی را پیشنهاد می‌کنند که باید در اولویت قرار گیرند:

تامین مالی داخلی و جذب سرمایه: تسریع در استفاده از منابع صندوق توسعه ملی، انتشار اوراق مشارکت انرژی و جذب سرمایه بخش خصوصی داخلی برای توسعه فوری سکوهای حفاری و خطوط انتقال.

دیپلماسی انرژی و قراردادهای نوین: فعال‌سازی روابط دیپلماتیک برای شکل‌گیری پروژه‌های مشترک با کشورهای همسو و بازطراحی مدل‌های قرارداد نفتی به‌گونه‌ای که ریسک سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی کاهش یابد.

بومی‌سازی و انتقال فناوری: تمرکز بر همکاری‌های فنی با کشورهای شریک مانند چین و هند برای بومی‌سازی و آموزش نیروی انسانی متخصص در زمینه فناوری حفاری عمیق.

ابعاد ژئوپلیتیک: فرصتی برای تبدیل شدن به صادرکننده

رقابت در خزر صرفاً اقتصادی نیست، بلکه یک میدان ژئوپلیتیک است. حضور فعال در توسعه میادین، نفوذ سیاسی ایران در منطقه را تثبیت می‌کند. موفقیت در توسعه این منابع، ایران را به یک صادرکننده قابل اتکا به بازارهای اروپایی و آسیای مرکزی تبدیل خواهد کرد.

گزارش گسترش تولید و تجارت: با شتاب‌گیری روسیه، آذربایجان و قزاقستان در برداشت از خزر، ایران نیازمند سرمایه‌گذاری فوری، بومی‌سازی فناوری حفاری عمیق و دیپلماسی فعال انرژی است

نتیجه‌گیری:

رقابت در دریای خزر، مسابقه‌ای با زمان است. ایران برای جلوگیری از تضعیف موقعیت منطقه‌ای و از دست دادن درآمدهای ارزی آتی، باید با نگاهی راهبردی و اقداماتی سریع در زمینه سرمایه‌گذاری، فناوری و دیپلماسی، فاصله خود را با رقبای پرشتاب در این گنجینه انرژی مشترک کاهش دهد.