به گزارش "گسترش تولید و تجارت" بازی یا ترفند «پانزی» در اقتصاد برگرفته از نام خالق آن است. جناب چارلز پانزی؛ کسی که با خرید کوپن‌های تخفیفی اداره پست و تعهد دادن آن‌ها در آمریکا و کشورهای دیگر به سرمایه‌گذاران وعده ۵۰ درصد سود را در ۴۵ روز یا ۱۰۰ درصد سود در ۹۰ روز می‌داد. در حالی که او با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران قبلی و همچنین سرمایه‌گذاران جدید، سود اولین‌ها را پرداخت می‌کرد و از این راه توانست سود کلانی به دست بیاورد، اما در نهایت در سال ۱۹۲۰ بازداشت شد.

برخی اقتصاددانان گاهی از اصطلاح بازی پانزی استفاده می‌کنند، ترفندی که آسیب جدی به اقتصاد خواهد زد و ممکن است ضررهای هنگفتی برای سرمایه‌گذاران در هر بخشی به همراه داشته باشد. امروزه بسیاری از افراد متقلب به ویژه در حوزه پروژه های ارز دیجیتال از این حقه استفاده می‌کنند.

به عنوان نمونه اگر بخش واقعی اقتصاد رشد بالایی ندارد عجیب است که تمام موسسات مالی یا بانک‌ها بتوانند سودهای بسیار بالاتر از تورم و رشد اقتصادی بدهند. یکی از اصلی‌ترین دلایل این داستان آن است که این نهادها دچار همین بازی پانزی می‌شوند؛ یعنی برای آن که بتوانند از پس سودهای اعلامی‌شان برآیند که مشخصاً از درآمدهایشان نمی‌تواند حاصل شود، مجبورند که سپرده‌های جدید بگیرند و به این ترتیب از این منابع بتوانند از عهده تعهداتشان برآیند.

در نهایت چون این نهادها هر کدام به دنبال دریافت سپرده‌های بیشتر هستند مجبورند دائما نرخ سود را بالاتر اعلام کنند تا نه تنها جلوی از دست رفتن سپرده‌هایشان را بگیرند، بلکه بتوانند سپرده‌های جدیدی جذب کنند که این آتش فاجعه را بیشتر شعله‌ور می‌کند.

در کلاهبرداری های اقتصادی هدف معمولاً اغواء کردن مردم عامی که دانش عمیقی از امور سرمایه‌گذاری یا مفاهیم اقتصادی آن ندارند، است. مفاهیم ساختگی زبانی که تاثیرگذار بنظر می‌رسند، اما اساساً بی‌معنی هستند و برای خیره کردن سرمایه‌گذاران به کار می‌روند. بنابراین باید نسبت به آن آگاهی‌های لازم را داشت تا دچار ضرر و زیان نشوید.

بیشتر بدانیم: چگونه طرح‌های پانزی را بشناسیم؟

همه طرح‌های پانزی اغلب ویژگی‌های مشترکی دارند که با پی بردن به آن‌ها می‌توان پانزی بودن یک شرکت یا یک پروژه را تعیین کرد. در اینجا این ویژگی ها را با هم بررسی می‌کنیم.

وعده سود بالا با ریسک حداقلی

در دنیای واقعی، هر سرمایه گذاری که انجام می‌شود طبیعتا درجاتی از خطر را به همراه دارد. اتفاقا سرمایه گذاری‌هایی که سود بالایی دارند معمولا ریسک بیشتری دارند. بنابراین، اگر کسی به شما یک سرمایه گذاری با سود بالا و ریسک خیلی پایین پیشنهاد کند، احتمالا یک جای کار می‌لنگد. زیرا چنین معامله‌ای آنقدر خوب است که احتمال غیرواقعی بودن آن زیاد است. در چنین شرایطی به احتمال زیاد سرمایه گذار هرگز رنگ سود را نخواهد دید.

وعده سود دائمی و مداوم

سرمایه گذاری‌های عادی و معمولا همیشه نوساناتی را تجربه می‌کنند. به عنوان مثال، اگر شخصی در سهام یک شرکت سرمایه گذاری کند، مواقعی وجود دارد که قیمت سهام افزایش می‌یابد و در سایر مواقع ممکن است ارزش سهام آن شرکت کاهش پیدا کند. با این اوصاف، سرمایه گذاران باید همیشه نسبت به سرمایه گذاری‌هایی بدبین باشند که بدون توجه به نوسانات شرایط بازار، ادعای سوددهی بالا و همیشگی می‌کنند.

سرمایه گذاری های ثبت نشده

قبل از عجله برای سرمایه گذاری در یک طرح، اول ببینید که آیا شرکت سرمایه گذاری در کمیسیون بورس و اوراق بهادار کشور ثبت شده است یا خیر. هر طرح سرمایه گذاری باید به سازمان‌ها و نهادهای دولتی پاسخگو باشد و به تایید آن‌ها برسد. اگر طرح سرمایه گذاری بطور قانونی ثبت شده باشد،

سرمایه گذار می‌تواند به اطلاعات مربوط به شرکت دسترسی پیدا کند تا قانونی بودن آن را تشخیص دهد. به تازگی شرکت‌ها و طرح‌های پانزی از تاییدات و مجوزهای دروغین برای اثبات قانونی بودن و مشروعیت خود استفاده می‌کنند. بنابراین قبل از هرگونه سرمایه گذاری باید از صحت وسقم مجوزها و اسناد ارائه شده توسط شرکت‌ها اطمینان حاصل کرد.

فروشندگان غیرمجاز

طبق قوانین تمام کشورها، افرادی که سهام یا حق عضویت می‌فروشند یا افرادی که سرمایه جذب می‌کنند باید حتما دارای مجوز خاصی باشد یا در یک نهاد تنظیم کننده ثبت نام کند. در غیر اینصورت هیچ تضمینی برای بازگشت سود و یا اصل سرمایه گذاری شما وجود ندارد و حتی توان پیگیری قانونی را نخواهید داشت. بیشتر طرح‌های پونزی با افراد و شرکت‌های غیرمجاز سروکار دارند.

استراتژی های پیچیده و مخفیانه

یکی از شایعترین رفتارها برای کلاهبرداری از افراد، گیج کردن مخاطب یا نگه داشتن او در ابهام است. هنگامیکه فرد با حرف‌ها و استراتژی‌های پیچیده گیج شود یا از نحوه علمکرد دقیق طرح سرمایه‌گذاری اطلاع دقیق نداشته باشد، طمعه خوبی برای ورود به طرح پانزی به شمار می‌رود. باید از سرمایه گذاری‌هایی که درک عملکرد آن یا فرآیند سرمایه گذاری و درآمدزایی آن بسیار پیچیده است، خودداری کرد.

عدم دسترسی مشتریان به پول خود

در طرح‌های پانزی همیشه پول دادن راحت ترین کار است اما گرفتن پول سخت یا غیرممکن است. عاملان طرح‌های پانزی همیشه بهانه‌ها یا دلایلی را مطرح می‌کنند که به واسطه آن شما نمی‌توانید پولی را که پرداخت کرده‌اید برداشت کنید. در بعضی موارد حتی سودی که قولش را به شما داده بودند،

روی کاغذ به شما داده شده و شما عدد آن را می‌بینید اما امکان نقد کردن آن وجود ندارد. اما در سرمایه گذاری‌های قانونی و مطمئن که در تمام دنیا متداول است شما همیشه می‌توانید هر زمان که اراده کردید پولی را که گذاشته بودید بردارید. در یک سرمایه گذاری قانونی حتی اگر برداشتن پول شما مشمول قوانین و مقررات خاصی باشد، شرکت‌ها و کارگزاران مجاز پیش از سرمایه گذاری تمام این قوانین را به شما توضیح می‌دهند و شما نیز پای آن را امضا می‌کنید.

بیشتر بدانیم: چگونه در دام پانزی گرفتار نشویم؟

1.شکاک و دیرباور باشید

اگر کسی بخواهد شما را در یک سرمایه گذاری با بازدهی کلان و یا فوری با کمترین خطر و یا بدون خطر وارد کند، به احتمال زیاد تقلب یا کلاهبرداری در کار است. اگر سوددهی از راهی غیرممکن بدست می‌آید یا از طریقی حاصل می‌شود که هرگز در مورد آن نشنیده‌اید، با وسواس و احتیاط زیاد عمل کنید.

2.به پیشنهادهای ناخواسته مشکوک باشید

شخصی که به طور غیرمنتظره با شما تماس می‌گیرد یا شاید شما را به یک سمینار سرمایه گذاری دعوت کند، اغلب یک می‌تواند برای شما علامت یک هشدار باشد. کلاهبرداران برای جذب سرمایه گذاری اغلب افراد مسن، یا نزدیکان یا بازنشستگان را هدف قرار می‌دهند.

3.فروشنده را بررسی کنید

به هر طریقی که می‌توانید درباره یک کارگزار، مشاور مالی، شرکت کارگزاری و شرکت مشاور سرمایه گذاری تحقیق کنید. بررسی کنید که این فرد یا شرکت دارای مجوز است و به دنبال هرگونه اطلاعات منفی باشید. معمولا دیده شده که افرادی که اقدام به کلاهبرداری می‌کنند اکثرا سوابق نامناسبی دارند یا در گذشته این افراد اعمال شیادانه‌ای از آن‌ها در جایی ثبت شده است. پس بنا را بر بی اعتمادی بگذارید و با بدبینی تمام این سوابق را بررسی کنید.

4.بررسی کنید که شرکت سرمایه گذاری ثبت شده باشد

از آن جا که فعالیت طرح های پانزی غیرقانونی است اغلب شرکت‌های آن‌ها و تمام معاملاتشان ثبت نشده است. با پرسیدن از شخصی که سرمایه گذاری را ارائه می دهد شروع کنید: اگر سرمایه گذاری ثبت نشده است، دلیل آن را بپرسید. اگر برای ثبت نشدن فعالیت‌ها و معاملات خود دلایل و بهانه‌های مختلفی را بیان کردند،‌ به درستی کار و حرفشان مشکوک باشید.

5.سعی کنید سازوکار سرمایه گذاری را درک کنید

اگر سازوکار درآمدی یک فرصت سرمایه گذاری را بطور کامل درک نمی‌کنید هرگز پول خود را وارد این سرمایه گذاری‌ها نکنید. حتی اگر افراد مختلف سعی کردند روش درآمدزایی این شرکت‌ها را برای شما توضیح دهند، به گفته‌های آن‌‌ها بسنده نکنید. حتما از طریق اینترنت یا افراد متخصص درباره این شرکت‌ها و روش درآمدزایی آنان تحقیق کنید. اگر دیدید عاملان این طرح‌‌ها به طور کامل به سوالات شما پاسخ نمی‌دهد یا سعی می‌کنند با گفتن اینکه شرکت سرمایه گذاری آنان از استراتژی‌های مخفی، اختصاصی یا بسیار پیچیده استفاده میکند، شما را از سوال کردن منصرف کنند، به هیچ وجه پول خود را در اختیار این افراد قرار ندهید.

6.عملکرد این شرکت‌ها را به اطلاع مسئولان مربوطه برسانید

اگر فکر می‌کنید فلان سرمایه گذاری یک طرح پانزی یا هر نوع کلاهبرداری دیگری است، یا اگر قربانی این کلاهبرداری‌ها شده‌اید حتما به مسئولان مربوطه اطلاع دهید یا از این افراد کلاهبردار شکایت کنید. همانطور که گفتیم، یکی از نشانه‌هایی که ثابت می‌کند که شما پول خود را در یک طرح پانزی قرار داده‌اید این است که قادر به دریافت سودها یا نقد کردن پول خود نخواهید بود. برخی از کلاهبرداران سود بیشتری را به سرمایه گذاران ارائه می‌دهند تا آن‌ها را از رفتن منصرف کنند.