به گزارش "گسترش تولید و تجارت" فراگیرشدن مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی در تولید متن، تصویر، کدنویسی و تحلیل داده، فضای کاری جهان را وارد مرحله‌ای کرده که کارشناسان آن را «انقلاب دوم دیجیتال» می‌نامند. این انقلاب، توانایی اجرای وظایف پیچیده را برای عموم افراد بازکرده و مزیت رقابتی سنتی (داشتن ابزار یا مهارت فنی پایه) را از بین برده است. بسیاری این روند را «برابر کنندهٔ ابزارها» می‌نامند؛ اکنون هر کاربر می‌تواند با کمترین دانش تخصصی، خروجی‌های سطح متوسط تولید کند. اما دقیقاً در این نقطه، رقابت اصلی آغاز می‌شود: تفاوتی که میان یک خروجی خوب (تولید شده توسط AI) و یک خروجی عالی (تولید شده توسط انسان با هدایت AI) وجود دارد، در «زاویه دید» نهفته است.

نقش خلاقیت و زاویه دید انسانی

آمار جهانی نشان می‌دهد که پذیرش این ابزارها با موفقیت تجاری یکسان نیست. بر اساس گزارش سال ۲۰۲۵ موسسه مک‌کنزی، حدود ۸۸ درصد شرکت‌های جهانی اعلام کرده‌اند که حداقل در یک بخش از فعالیت خود از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند؛ بااین‌حال، تنها یک‌سوم آن‌ها موفق شده‌اند این استفاده را به سطح «کاربرد گسترده‌سازمانی» برسانند.این شکاف نشان می‌دهد که چالش اصلی سازمان‌ها درک این نکته است که هوش مصنوعی یک ابزار افزایش سرعت است، نه یک استراتژیست.

 

 

 

انسان‌ها هستند که باید تشخیص دهند: «کدام روایت خبری تاثیرگذارتر است؟» یا «کدام طراحی بر اساس نیازهای فرهنگی بازار جواب می‌دهد؟»

 

امیر شریفی، اقتصاددان، درباره این مسئله می‌گوید: در شرایطی که ابزارهای تولید خروجی در دسترس همه قرار گرفته‌اند، ارزش نیروی کار دیگر در مهارت فنی صرف نیست؛ بلکه در توانایی ایجاد ارزش اقتصادی و هدایت پروژه‌های پیچیده با ترکیب انسان و AI تعریف می‌شود. کشورهایی که نتوانند نیروی کار خود را برای این سطح از تعامل آماده کنند، در رقابت جهانی عقب خواهند ماند.بر اساس برآورد دفتر مطالعات حکمرانی مرکز پژوهش‌های مجلس، حدود ۲۰ درصد از مشاغل موجود در ایران در معرض تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم فناوری‌های هوش مصنوعی قرار دارند؛ تاثیری که بیشتر به معنای تغییر ماهیت وظایف و نیاز به مهارت‌های ترکیبی انسان–ماشین است، نه حذف کامل آن‌ها.

 

ارزش‌افزایی نیروی کار در گروی مهارت‌های زیر تعریف خواهد شد

 

 ۱. تفکر انتقادی و پرسشگری: توانایی طرح سوالات درست از مدل‌های هوش مصنوعی برای رسیدن به نتایج عمیق.

 

۲. هوش هیجانی و تعامل: مدیریت تیم‌ها و برقراری ارتباطات پیچیده انسانی که AI قادر به تقلید آن نیست.

 

۳. اصالت و روایت‌پردازی: ایجاد خروجی‌هایی که دارای «امضای فکری» منحصربه‌فرد، فرد باشند.پروانه تهرانی، جامعه‌شناس فناوری، در این زمینه معتقد است: این تحول باعث تغییر ساختار اجتماعی کار می‌شود. مشاغل دیگر صرفاً بر پایه مهارت‌های تکنیکی رتبه‌بندی نمی‌شوند؛ بلکه بر اساس قابلیت خلاقیت، تصمیم‌گیری و مدیریت تعامل انسان–ماشین ارزش‌گذاری خواهند شد. این موضوع نیازمند بازتعریف آموزش و فرهنگ سازمانی است.

 

 

نقش سیاست‌گذاری و آموزش عالی در سازگاری ملی

 

برای بهره‌برداری حداکثری از این مزیت، صرف اتکای صرف به خلاقیت فردی کافی نیست؛ دولت‌ها و نهادهای آموزشی باید وارد عمل شوند. درحالی‌که ابزارها یکسان شده‌اند، تفاوت اصلی در «میزان آمادگی» نیروی کار هر کشور برای استفاده موثر از این برابری است. نادری تاکید می‌کنند که سیاست‌گذاری‌ها باید از تمرکز بر جلوگیری از خروج نیروی کار به سمت تجهیز نیروی کار برای رقابت جهانی تغییر یابد. این امر نیازمند بازنگری فوری در سرفصل‌های آموزشی دانشگاه‌ها است تا مهارت‌های همکاری با AI (AI Collaboration) و اخلاق الگوریتمی به‌جای مهارت‌های صرفاً اجرایی، محور قرار گیرند.

 

آینده متعلق به هدایت‌کنندگان است

 

هوش مصنوعی یک کاتالیزور قدرتمند است، نه یک جایگزین کامل. در بازاری که همه می‌توانند ماشینی کار کنند، انسان‌هایی موفق خواهند بود که می‌توانند فراتر از دستورالعمل‌ها، با خلاقیت، تجربه زیسته و شهود خود، به خروجی‌ها «روح» ببخشند.در نهایت، این «امضای فکری» فرد است که بر تکرار الگوریتمی پیروز خواهد شد و بازار کار آینده ایران متعلق به کسانی است که این قاعده را زودتر درک کرده و خود را به هدایت‌کنندگان هوش مصنوعی تبدیل کنند.