اماواگرهای تولید و واردات ماشین‌آلات صنعتی
یکی از بخش‌های مهم تولید، ماشین‌آلات و تجهیزات سخت‌افزاری است. استاندارد بودن و روزآمدی تجهیزات سخت‌افزاری تاثیر مستقیم بر کاهش هزینه‌های سربار، ارتقای کیفیت محصولات، ذخیره زمانی و انرژی، افزایش تیراژ و در شکل کلان بهره‌وری بیشتر در واحدهای صنعتی‌تولیدی دارد علاوه‌بر آنکه در تولید استاندارد کالاها هم تاثیر خواهد داشت.
به گزارش گسترش تولید و تجارت ، سیدمحمد بحرینیان، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد در اهمیت صنعت ماشین‌آلات عنوان می‌کند؛ بیشترین تسهیلات با نرخ بهره پایین که منجر به بهبود عمق ساخت داخل خودروها در کره‌جنوبی شده، مربوط به تامین این تسهیلات برای ماشین‌آلات بوده است. کره‌جنوبی ۵ صنعت را برای توسعه کشورش در اولویت قرار داد که یکی از آنها ماشین‌سازی بود. چین نیز از سال ۱۹۸۲میلادی(۱۳۶۱خورشیدی) ۵بخش ماشین‌سازی، ساختمان، خودرو و الکترونیک و صنایع شیمیایی را جزو اولویت‌های خود در توسعه صنعتی کشورش قرار داده است. در سیاست‌گذاری این دو کشور صنعت ماشین‌آلات یا همان ماشین‌سازی جزو اولویت‌ها بوده، چراکه تمام صنایع به این صنعت سخت‌افزاری وابستگی شدید دارند.
یکی از مشکلاتی که شرایط را برای حضور پررنگ‌تر شرکت‌های ماشین‌سازی در صنایع کشور سخت کرده و کشور را به سمت صنعت مونتاژ پیش می‌برد، وجود معافیت‌های مختلف برای واردات این دستگاه‌هاست.
تولید از ماشین‌آلات شروع شود
سیدحسین بحرینیان، عضو انجمن قطعه‌سازان استان خراسان رضوی اظهار داشت : کشوری که می‌خواهد توسعه پیدا کند باید نگاه ویژه‌ای به راه‌اندازی شرکت‌هایی که سازنده ماشین هستند، داشته باشد. در بسیاری از کشورها از جمله کره‌جنوبی یا آلمان صنعتگر الزاما ماشین‌آلات را خریداری نمی‌کند، بلکه تجهیزات را از ماشین‌ساز اجاره می‌کند. سرمایه تولیدکننده نباید صرف خرید ماشین‌آلات روز شود و معتقدم دولت باید به صنعت ماشین‌سازی به‌عنوان چشم اسفندیار صنعت کشور نگاه کند زیرا در آن وابستگی شدیدی به خارج داریم. تمام کشورهای توسعه‌یافته نخستین کاری که داشتند و دارند تولید ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی است؛ آلمان، ایتالیا، کره‌جنوبی و... از فعال‌ترین کشورها در تولید سخت‌افزار تولید هستند.
این قطعه‌ساز با بیان اینکه رکن اصلی توسعه این است که صنعتگر ماشین‌آلات دقیق و روزآمد داشته باشد، عنوان کرده بود: حتی به‌جای اینکه دولت بخواهد به قطعه‌ساز وام دهد تا قطعه جدیدی تولید کند یا محصولی را توسعه دهد بهترین راهکار این است که به شرکت تولیدکننده ماشین‌آلات وام دهد تا این شرکت‌ها موتور محرک صنایع کشور باشند؛ یعنی اگر قرار است اعتباری پرداخت شود که صنعتگر ماشین را خریداری کند (کمبود نقدینگی در واحدهای صنعتی مشکل‌ساز شده است) به‌جای آن دولت به ماشین‌ساز اعتبار دهد و از او بخواهد تا ماشین‌آلات روزآمد با استانداردهای جدید در اختیار تولیدکنندگان قرار دهد تا محصولات با بازدهی بالاتر و مولفه‌های استانداردی بیشتر محصولات را تولید و عرضه کند.
وی یادآور شد اگر به‌دنبال توسعه هستیم باید نگاه ویژه‌ای به داخلی‌سازی ماشین‌آلات تولید داشته باشیم وگرنه شاهد خروج ارززیاد در این حوزه خواهیم بود. ماشین‌ها مستهلک پاسخگوی استانداردهای اجباری جدید نخواهند بود یا باید با هزینه‌های مالی و زمانی بیشتر به آنها رسید. اگر مکانیسمی برای تولید ماشین‌آلات دقیق نداشته باشیم و همانند ماشین‌سازی تبریز با مونتاژکاری کار جلو برود نمی‌توان انتظار توسعه و تولید محصولات با استاندارد روز داشت. بحرینیان درباره وضعیت استانداردی سخت‌افزاری کارخانه‌های صنعتی معتقد است همان‌گونه که فناوری ما از متوسط جهانی هم پایین‌تر است در ماشین‌آلات صنعتی هم همین وضعیت را داریم.
تولید براساس تقاضا
عقیل نظری یکی از سازندگان ماشین‌های تولید در کشور هم بیان داشت: حدود ۶۰ درصد ماشین‌آلاتی که ماشین‌سازهای کشور می‌سازند، غیراستاندارد است. برخی از این ماشین‌ها حتی باعث می‌شود انگیزه تولیدکننده از بین برود. بسیاری از تجهیزات در تولید مشکل‌ساز می‌شوند و هزینه تولید را بالا می‌برند و کیفیت را کاهش داده و نمی‌توان با استفاده از این ماشین‌آلات استانداردهای مورد نیاز را در محصول رعایت کرد. علاوه‌بر اینکه خدمات پس از فروش مناسبی هم ندارند. وی یادآور شده بود که در حوزه ابزار و تجهیزات صنعتی تولیدکننده داخلی نداریم. بیشتر افراد مونتاژکار هستند. اگر در این حوزه نمی‌توانیم به سمت تولید حرکت کنیم، به‌دلیل تیراژ پایین و هزینه‌های بالاست. علاوه‌بر آنکه تولیدکننده تجهیزات سخت‌افزاری در جهان محدود هستند.
این سازنده ماشین‌آلات صنعتی درباره وضعیت استاندارد سخت‌افزاری کارخانه‌های صنعتی معتقد است که بخش بزرگی از ماشین‌آلات نیاز به نوسازی دارند، زیرا از حدود استانداردی خود خارج شده‌اند. عمر این تجهیزات حدود ۵ سال است اما در ایران بسیاری از این ماشین‌ها بیش از ۲ دهه است که فعالیت دارند. طبیعی است در این فاصله مولفه‌های استانداردی زیادی برای این صنعت اضافه شده تا بهره‌وری و بازدهی فعالیت‌ها را بالا ببرد. از سوی دیگر، ماشین‌آلات پیشرفته خریداری و استفاده شود و تیراژ بالایی داشته باشیم وقتی بازار نداریم چه نیازی به این حجم تیراژ است زیرا اگر هزار کالای مورد نیاز روزانه در یک یا دو ساعت تولید شود در باقی ساعات نیروی انسانی باید چه کند؟
او عنوان کرده بود: تولیدکننده متناسب با بازارش و درخواست‌های کیفی و استانداردی که از او خواسته می‌شود ابزار و تجهیزات لازم را تهیه می‌کند و استانداردها را روزآمد می‌کند. توجه داشته باشیم اگر تولیدکننده داخلی صادرات داشته باشد آن زمان ناگزیر است تا از ابزارآلاتی استفاده کند که محصولاتش براساس استانداردهای بین‌المللی باشد.
یک راه‌حل برای مشکل بیکاری
یکی از مشکلاتی که شرایط را برای حضور پررنگ‌تر شرکت‌های ماشین‌سازی در صنایع کشور سخت کرده و کشور را به سمت صنعت مونتاژ پیش می‌برد، وجود معافیت‌هایی برای واردات این دستگاه‌ها است. علاوه‌بر این، نبود سازکار شفاف باعث شده سالانه ۱۰ درصد از کل واردات کشور مربوط به این اقلام اختصاص پیدا کند. به‌گزارش مهر، رشد صنایع ماشین‌سازی به‌عنوان یکی از صنایع مولد نه‌تنها می‌تواند بخشی از مشکل بیکاری را سامان ببخشد، بلکه می‌تواند تاب‌آوری کشور را در مقابل تحریم‌ها بیشتر کند. یکی از موضوعاتی که تمامی دولت‌ها، قبل و پس از روی کار آمدن بسیار روی آن بحث و پافشاری کرده‌اند، موضوع بیکاری و اشتغال، به‌ویژه برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بوده است.
موضوعی که در سال‌های اخیر و به‌ویژه به‌دلیل ورود نسل جوان آماده کار به جمعیت فعال کشور بیش از پیش از سوی مردم مورد پرسش و مطالبه‌گری قرار گرفته است. طی این سال‌ها در تمام دولت‌ها سیاست‌هایی برای رفع مشکل بیکاری و ایجاد اشتغال به فراخور زمان و شرایط موجود اجرا شده است؛ اما آنچه امروز می‌بینیم آن است که بر خلاف هزینه‌هایی که در تمام دولت‌ها برای این امر تخصیص یافته است، مشکل بیکاری نه‌تنها حل نشده، بلکه متاسفانه به یکی از چالش‌های کشور تبدیل شده است. یکی از راه‌حل‌هایی که بسیاری از کارشناسان بر آن تاکید دارند توجه به صنایع بزرگی است که به‌عنوان صنایع مولد و پیشران اقتصاد شناخته می‌شوند و می‌توانند بسیاری از صنایع کوچک و متوسط اقتصادی را فعال کنند. در این بین صنعت ماشین‌سازی جایگاه ویژه‌ای دارد که متاسفانه در این سال‌ها با بی‌مهری مسئولان مواجه شده و نتوانسته آن‌گونه که شایسته است در اقتصاد کشور جا باز کند.
ورود ماشین‌آلات صنعتی که با نام کالای سرمایه‌ای به دفعات از سوی مسئولان نام برده می‌شود، سال‌هاست به‌جای آنکه همچون دیگر کالاهای وارداتی سعی در کاهش ورود آن شود، به‌عنوان یکی از توجیهات قابل‌قبول افزایش ارزش واردات به کشور شناخته شده است. آمارها نشان می‌دهد سالانه حدود ۴ میلیارد دلار یعنی ۱۰ درصد کل واردات کشور شامل این تجهیزات می‌شود. یکی از علل این حجم بالای واردات ماشین‌آلات صنعتی به کشور وجود حمایت‌های مختلفی همچون حمایت گمرکی از واردکنندگان این ماشین‌آلات است. مسئولان امر به‌دلیل آنکه که این کالاها باعث افزایش تولید کشور می‌شوند، هیچگاه به آن به‌عنوان یک نقطه منفی در اقتصاد کشور نگاه نمی‌کنند و با اعمال معافیت‌هایی برای واردکنندگان نه‌تنها باعث می‌شوند سالانه حدود ۲۴۰ میلیون دلار از منابع کشور در جیب تعداد اندکی واردکننده برود، بلکه با ایجاد شرایطی نابرابر برای تولیدکنندگان ماشین‌آلات داخلی، راه سخت رسیدن به خودکفایی در چنین شرایط سختی را هم دشوارتر می‌کنند. ورود ماشین‌آلات برای خطوط تولید کارخانه‌ها نه‌تنها وابستگی کشور را به کشورهای صاحب این فناوری‌ها که به‌طور عمده کشورهای غربی هم هستند افزایش می‌دهد، بلکه باعث شده سالانه حجم زیادی ارز کشور صرف این کار شود.
علی جعفری، کارشناس حوزه صنعت با اشاره به ارجاع متقاضیان استفاده از این قانون به واحدهای استانی وزارت صنعت،معدن و تجارت گفت: برای دریافت معافیت‌های گمرکی برای ماشین‌آلاتی که مشابه داخلی ندارند، متقاضی باید واحد تولیدی بوده و با مراجعه به واحدهای استانی وزارت صنعت، معدن و تجارت درخواست خود برای واردات ماشین‌آلات مورد نیاز را اعلام کند. جعفری با اشاره به باز گذاشتن دست کارشناسان برای تعیین موارد مشمول این قانون گفت: با توجه به اینکه تشخیص ساخت داخل داشتن ماشین‌آلات به واحدهای استانی واگذار شده است، این رویه به صورت سلیقه‌ای، غیرشفاف و بدون نظارت انجام می‌شود. به بیان دیگر مشخص نیست چه ماشین‌آلاتی مشمول معافیت شده‌اند و ماشین‌سازان داخلی مرجعی برای اطلاع از این امر و اعلام شکایت ندارند. وی افزود: برای تعیین وجود مشابه داخلی ماشین‌آلات پیش‌تر فهرستی به‌نام فهرست ۷۷ قلم وجود داشت که در آن ۷۷ ماشین بدون تولیدکننده داخلی ذکر شده بود و مبنای ارزیابی عدم‌ساخت داخل قرار می‌گرفت.
این فهرست در هیچ درگاهی منتشر نشده بود و از سال ۸۶ تغییری در عدم‌ساخت در آن به‌وجود نیامده بود. در سال ۹۸ براساس قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی، سامانه توانمندی‌ها برای ثبت محصولات داخلی ایجاد شده است که هنوز بسیاری از شرکت‌ها در آن ثبت نشده‌اند و توانمندی‌ها نیز به صورت دقیق ثبت نشده است. مسلما ارزیابی وجود توانمندی ساخت در داخل، فرآیندی پیچیده است که از عهده کارشناس واحد استانی وزارت صنعت، معدن و تجارت خارج است. بر این اساس اعطای معافیت‌های مالی برای واردکنندگان ماشین‌آلات صنعتی بدون آنکه سازکار مشخصی در این زمینه وجود داشته باشد بیش از هر چیز راه را برای صنعت ماشین‌سازی سخت‌تر می‌کند.
منبع : روزنامه صمت
