هرمز؛ گذرگاه ۱۴.۵ میلیون بشکه نفت و قلب ترانشیپمنت منطقه‌ای

به گزارش "گسترش تولید و تجارت" امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران، با استناد به گزارش آنکتاد ۲۰۲۵، سهم محدود هرمز در تجارت کانتینری (حدود ۳ درصد) را در مقابل اهمیت کلان آن در بخش انرژی و لجستیک منطقه‌ای قرار داد. وی تصریح کرد که عبور روزانه تقریباً ۱۴.۵ میلیون بشکه نفت خام و ۲۰ تا ۳۰ درصد از صادرات گاز مایع جهان از این تنگه، هرگونه اخلال را به یک بحران جهانی تبدیل می‌کند. اهمیت شبکه حمل‌ونقل با حضور هاب‌های ترانشیپمنت بزرگی نظیر جبل‌علی در مجاورت آن تقویت می‌شود؛ جایی که افزایش ۵۵ درصدی نرخ کرایه از شانگهای در ماه‌های اخیر، نمایانگر حساسیت بالای این مسیر است.

 تصویر ناوگان ایران؛ تفاوت میان پرچم ثبت و عمق مالکیت ملی

بررسی گزارش آنکتاد، تصویری دوگانه از ناوگان تجاری ایران ارائه می‌دهد. از منظر پرچم ثبت، ایران با ۱,۰۲۱ کشتی در رتبه شانزدهم جهانی قرار دارد. با این حال، تحلیل داده‌های مالکیت ناوگان، که شامل ۲۵۴ کشتی با مجموع ظرفیت حدود ۱۸.۸ میلیون تن تناژ مرده است، عمق مالکیت ملی را مشخص می‌کند. کوشکی تاکید کرد که این تفاوت میان «ظاهر ثبت کشتی» و «مالکیت واقعی» باید در سیاست‌گذاری‌های آتی لحاظ شود تا از پتانسیل واقعی اقتصادی ناوگان به درستی بهره‌برداری شود.

 نقشه راه آینده؛ تبدیل داده به قدرت ژئوپلیتیکی

مسیر تحول از نگاه سنتی به قدرت دریایی، در گرو پذیرش فناوری‌های نوین است. محمدی کوشکی استدلال می‌کند که در دنیای امروز، قدرت در دریا مبتنی بر تسلط بر داده و توانایی تحلیل هوشمند آن است.وی پیشنهاد می‌کند که ایران با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و الگوریتم‌های پیش‌بینی، یک مرکز ملی تحلیل داده‌های دریایی و سامانه هوشمند پیش‌بینی ریسک راه‌اندازی کند.

این سامانه با پایش لحظه‌ای ترافیک، آب‌وهوا، شاخص‌های اقتصادی و اطلاعات امنیتی، می‌تواند:

۱. ریسک‌های ژئوپلیتیکی را کاهش دهد.

۲. مسیرهای جایگزین بهینه را در زمان واقعی تعیین کند.

۳. از افزایش ناگهانی هزینه‌های بیمه و حمل‌ونقل جلوگیری نماید.

هرمز، فرصتی برای تبدیل شدن به بازیگر اصلی

در نهایت، سرپرست تیم ملی اختراعات تاکید کرد که موقعیت جغرافیایی ایران در قلب این شریان حیاتی، یک مزیت استراتژیک غیرقابل جایگزین است. اگر ایران بتواند رویکرد خود را به سمت استفاده راهبردی از داده‌محوری و نوآوری معطوف کند، می‌تواند نه تنها تهدیدهای احتمالی در هرمز را مدیریت کند، بلکه جایگاه خود را به عنوان یکی از بازیگران کلیدی و تاثیرگذار در امنیت و تجارت دریایی جهان تثبیت نماید.