محصولات کشاورزی
آفت کش
نگهدارنده‌های شیمیایی
انقلاب در نگهداری میوه بدون مواد شیمیایی
با یک فناوری پیشرفته می توان بدون استفاده از نگهدارنده‌های شیمیایی مواد غذایی را تازه نگهداری کرد.
به گزارش "گسترش تولید و تجارت" برخی از نگهدارنده‌های شیمیایی مورد استفاده در صنایع غذایی و کشاورزی می‌توانند در صورت مصرف یا استفاده بیش از حد مجاز، خطراتی برای سلامت انسان به‌ویژه از نظر سرطان‌زایی ایجاد کنند.
بسیاری از مردم کاربرد فناوری هسته‌ای در درمان بیماری‌ها و تولید رادیوداروها را می‌دانند؛ داروهایی که برای تشخیص و درمان سرطان، بیماری‌های قلبی و دیگر اختلالات پیچیده پزشکی به کار می‌روند. همچنین می‌دانند که از این فناوری در تصویربرداری پیشرفته و تشخیص عملکرد اندام‌های داخلی استفاده می‌شود و افراد زیادی از این روش‌ها برای تشخیص و درمان استفاده کرده‌اند.برای مثال در تصویربرداری پزشکی از رادیوداروهایی مانند تکنسیوم-۹۹ استفاده می‌شود تا با دقت بالا عملکرد اندام‌هایی چون قلب، کلیه یا استخوان بررسی شود. همچنین در درمان سرطان، رادیوداروهایی حاوی ید-۱۳۱ یا لوتسیوم-۱۷۷ به کار می‌روند تا سلول‌های سرطانی را نابود کنند.
کاربردهای انرژی هسته‌ای تنها به حوزه سلامت محدود نمی‌شود
یکی از حوزه‌های مهم و کمتر شناخته‌شده، امنیت غذایی است؛ جایی که فناوری هسته‌ای از طریق پرتودهی کنترل‌شده، به افزایش ماندگاری محصولات، کاهش ضایعات و حذف عوامل بیماری‌زا در مواد غذایی کمک می‌کند.فرض کنید یک کشاورز مقدار زیادی سیب برداشت کرده اما نمی‌تواند همه آنها را به‌سرعت به بازار برساند. بخشی از محصول در مسیر حمل‌ونقل یا در انبار فاسد می‌شود و از بین می‌رود. این اتفاق نه‌تنها برای کشاورز ضرر اقتصادی دارد، بلکه در مقیاس وسیع‌تر، به معنای از دست رفتن منابع غذایی‌ای است که می‌توانستند سفره افراد گرسنه‌ای را پر کنند. در ایران علی‌رغم شرایط اقلیمی مناسب و منابع کشاورزی قابل توجه، یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده امنیت غذایی، ضایعات بالای محصولات کشاورزی در مرحله انبار، حمل‌ونقل و بازار است که اغلب به‌دلیل آلودگی میکروبی، آفات و آنزیم‌های فسادزا رخ می‌دهد.
روش‌های نگهداری مواد غذایی به‌طور کلی به دو دسته شیمیایی و فیزیکی تقسیم می‌شونداستفاده از سموم شیمیایی از رایج‌ترین روش‌ها بوده اما این روش همانطور که اشاره شد، هم به سلامتی انسان و هم محیط زیست آسیب جدی وارد می‌کند
از طرفی باقی ماندن آفات نیز مشکلاتی جدی در صادرات محصولات کشاورزی ایجاد می‌کند.اما چند دهه است در دنیا برای نگهداری طولانی‌مدت غذا بدون استفاده از موارد شیمیایی، یک فناوری پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد: پرتودهی مواد غذایی.این روش با از بین بردن باکتری‌ها و عوامل فساد، عمر نگهداری مواد غذایی را از چند هفته تا چند ماه افزایش می‌دهد و کمک می‌کند این محصولات بدون افت کیفیت، مدت بیشتری سالم باقی بمانند. این کار به‌ویژه برای میوه‌ها، سبزیجات، غلات و حتی گوشت بسیار موثر است و باعث کاهش چشمگیر ضایعات می‌شود.
فناوری پرتودهی یک راه‌حل عملی و مقرون‌به‌صرفه برای نگهداری مواد غذایی است
این روش بدون نیاز به مواد نگهدارنده شیمیایی، ایمنی غذا را افزایش می‌دهد و به کشورها کمک می‌کند مواد غذایی را در زمان‌های بحرانی ذخیره کنند. این فناوری، نه‌تنها یک ضرورت علمی، بلکه گامی حیاتی برای تحقق امنیت غذایی در دنیای امروز است.
۷۰ کشور در حال استفاده از این روش هستند
یک تصور غلط و رایج این است که بعد از این پرتودهی، مواد غذایی خطرناک می‌شوند در صورتی که پرتودهی مثل جوشاندن یا فریز کردن یک روش ایمن برای سالم نگه‌داشتن مواد غذایی است و سازمان‌های بهداشتی معتبر دنیا آن را تاییدکرده‌اند.فناوری پرتودهی مواد غذایی به‌عنوان یک روش فیزیکی موثر و ایمن برای کاهش آلودگی‌های میکروبی، افزایش عمر مفید و کاهش ضایعات مواد غذایی شناخته می‌شود. این فناوری با استفاده از پرتوهای گاما، ایکس یا الکترونی مثل روش‌های سنتی حرارت و انجماد، بدون نیاز به مواد نگهدارنده شیمیایی، موجب بهبود کیفیت بهداشتی غذا می‌شود و تاکنون در تولید غذاهای تخصصی مانند غذای فضایی ناسا و وعده‌های غذایی نظامی (MRE) هم به کار رفته است. سازمان‌های بین‌المللی از جمله WHO، FAO، IAEA و CAC، پرتودهی را به‌عنوان روشی ایمن و دوستدار محیط زیست تایید کرده‌اند و بیش از ۷۰ کشور دنیا استفاده از آن را برای بیش از ۱۰۰ نوع ماده غذایی مجاز دانسته‌اند. این روش علاوه بر این که میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا را حذف می‌کند، از رشد آفات انباری مانند سوسک‌ها و بیدها نیز جلوگیری کرده و جایگزینی سالم و پایدار برای آفت‌کش‌های شیمیایی به شمار می‌رود.
از جمله مزایای مهم پرتودهی محصولات کشاورزی می‌توان به سرعت بالای این فرآیند و امکان استفاده فوری از محصولات بعد از پرتودهی اشاره کرد. این روش بدون برجای گذاشتن آثار منفی، نیاز به مواد نگهدارنده شیمیایی را از بین می‌برد و در دُزهای تعیین‌شده هیچ‌گونه تغییری در طعم، رنگ یا بوی محصول ایجاد نمی‌کند. پرتودهی نه‌تنها باعث کنترل و نابودی آفات و حشرات می‌شود، بلکه از جوانه‌زنی محصولاتی مانند سیب‌زمینی و پیاز جلوگیری کرده و رسیدن زودهنگام میوه‌ها را به تاخیر می‌اندازد. همچنین این روش قادر است میکروارگانیسم‌ها و عوامل بیماری‌زا را از بین ببرد و برای محصولات تازه یا منجمد قابل استفاده است. برخلاف تصور عمومی، کالاهای پرتودهی‌شده رادیواکتیو نمی‌شوند و امکان پرتودهی برای محصولات در بسته‌بندی نیز وجود دارد.
در قاره آسیا کشورهای ایران، ژاپن، بنگلادش، کره جنوبی، هند، چین، تایلند و اندونزی، دارای واحدهای صنعتی پرتودهی محصولات کشاورزی هستند.طبق آخرین گزارش سازمان انرژی اتمی ایران، در کشور تا سال ۱۴۰۰ در حوزه کاربرد پرتوها صرفاً یک سامانه پرتابل گاما وجود داشت که به یک کارخانه لپه پاک‌کنی اجاره داده بودند. این در حالی است که پرتودهی، ضروری‌ترین و برجسته‌ترین نوع خدمت سازمان انرژی اتمی برای برخوردار کردن مردم از فناوری هسته‌ای است.در تهیه سند راهبردی ۲۰ ساله سازمان، توسعه سامانه‌های پرتودهی و توجه ویژه به بخش سلامت و امنیت غذایی، با اهتمام ویژه دنبال شده است. از این‌رو سم‌زدایی و آفت‌زدایی از محصولات کشاورزی که موجب کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و بهبود قابلیت نگهداری در انبار می‌شود، در برنامه قرار گرفت و عملیات طراحی، ساخت و ایجاد این مراکز با مشارکت بخش خصوصی آغاز شد. با عملیاتی شدن این مراکز، با استفاده از پرتودهی برای سم‌زدایی و آفت‌زدایی محصولات کشاورزی، می‌توان به محصولات باکیفیتی رسید که ماندگاری آنها در انبار افزایش می‌یابد.
پژمان شیرمردی معاون وقت رئیس سازمان انرژی اتمی در شهریورماه ۱۴۰۱ در مراسم رونمایی از نخستین سامانه پرتودهی چندمنظوره گاما در مجموعه بناب استان آذربایجان شرقی، عنوان کرد: با تلاش دانشمندان صنعت هسته‌ای کشور سامانه پرتودهی قابل حمل گاما برای محصولات کشاورزی، طراحی و صنعتی‌سازی شده است و این سامانه مبتنی بر پرتوی گاما برای بهره‌برداری از صنعت کشاورزی گام نخست سازمان در استفاده از این تکنولوژی محسوب می‌شود و ما محدودیتی در ساخت این تجهیز نداریم.
طبق آخرین گزارش سازمان انرژی اتمی، در ادامه روند توسعه مراکز پرتودهی، علاوه بر مجتمع‌های قدیمی و فعال مانند مجتمع پرتو فرایند ایران مرکزی در یزد، مجتمع پرتو فرایند شمال غرب در بناب و سامانه گامای تهران، سامانه‌های پرتودهی جدیدی نیز در استان‌های اصفهان، خوزستان و قزوین راه‌اندازی و به بهره‌برداری رسیده‌اند.
همچنین برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات لازم برای ایجاد مراکز مشابه در استان‌های اردبیل، خراسان رضوی، گیلان و همدان در حال انجام است تا پوشش این خدمات در سراسر کشور به شکل گسترده‌تر و متوازن‌تری فراهم شود. در حال حاضر ۱۰ مرکز پرتودهی جدید ایجاد شده، بهره‌برداری شده یا به‌زودی به بهره‌برداری خواهد رسید تا برای نخستین بار پس از سال‌ها فناوری هسته‌ای بصورت ملموس وارد زندگی مردم شود و در اقتصاد ملی تاثیر بگذارد.
منبع: فارس
مطالب مرتبط
